بررسی مختصات سبکی و موتیف‌پردازی در غزلیات کلیم کاشانی (990-1061 ه. ق)

کلیم کاشانی، شاعری خلاق، معتدل و پرسخن است که در همة انواع شعر، طبع‌آزمایی کرده، ولی شهرت اصلی وی در غزل‌سرایی است. غزلیات کلیم به جز ویژگی‌های مشترک سبک هندی، به دلیل نیروی آفرینندگی شعری، تصرفات واژگانی و معنایی و گرایش‌های غنایی و حکمی از مختصات زبانی، ادبی و فکری برخوردار است. هنر کلیم در تصویرآفرینی، نازک خیالی و مضمون‌پردازی است و از تمام امکانات بیانی و بدیعی به صورت معتدل، ساده و روشن استفاده می‌کند و تصاویر شعری وی با وجود فشردگی، از ابهام و پیچیدگی بدور است. تشبیهات غزلیات کلیم را به سه دسته تقسیم کرده‌اند:  گسترده، دور از ذهن و آفریدة ذوق شاعر. کلیم در غزلیات خود، بیش‌تر از استعاره‌های تشخیص حسی بهره می‌برد و گاهی با قدرت ابداع و تصرّف در عناصر طبیعی حتّی از موضوعات غیرشاعرانه، تصاویر بدیع خلق می‌کند. هرچند اسلوب معادله، از اصلی‌ترین صورت­های شعری صائب است، اما وی را آغازگر این شیوه می‌دانند و یکی از شاخص‌های شعر وی هم بشمار می‌رود. غزلیات کلیم به لحاظ فکری ـ انفسی بیان‌گر اندیشه‌های غنایی و فلسفی اوست. بسامد واژه‌ها و موتیف‌های خاص وی، نیز در بسیاری از موارد نشان‌گر اندیشه‌های مأیوسانه و شک آلود فلسفی است. یکی از مختصات اصلی غزلیات کلیم، همین کاربرد موتیف‌های خاص است، که مرکز ثقل تخیّل است و نحوة نگرش وی را بیان می‌کند. موارد یاد شده، در این جستار با تجزیه و تحلیل غزلیات کلیم و بهره جستن از پیشینة تحقیق و با ذکر نمونه‌هایی بررسی شده‌ است.